"Too often we underestimate the power of a touch, a smile, a kind word, a listening ear, an honest compliment, or the smallest act of caring, all of which have the potential to turn a life around.”
- Leo F. Buscaglia -
Aanraken is essentieel voor mensen (en dieren). Je kunt tastzin niet spontaan uitschakelen; je huid staat altijd 'aan'. Dit in tegenstelling tot zien, horen, ruiken en proeven, die je uit kan schakelen door je ogen te sluiten, oordopjes in te doen, je neus dicht te houden en niks te eten of drinken. In tijden van Covid-19, waarin het belangrijk is om verspreiding van het virus te voorkomen en de overheid daarom een verplichting oplegt om anderhalve meter afstand te houden van anderen (buiten je gezin), is het niet altijd makkelijk om in die aanrakings-behoefte te voorzien. De urgentie die gevoeld kan worden om aangeraakt te worden, wordt ook wel 'huidhonger' genoemd.
Huid en knuffelen
Je huid communiceert twee kanten op. Allereerst komt de informatie van buiten naar binnen, je voelt bijvoorbeeld dat iets warm of koud, hard of zacht, scherp of bot is. Daarnaast drukt je huid ook uit hoe jij je van binnen voelt: je krijgt kippenvel als je ontroerd bent, gaat blozen als je verliefd bent, of zweten als je je schuldig voelt.
Knuffels en positieve aanrakingen zorgen voor een prettig en ontspannen gevoel. Bij het aanraken (door de ander) komt namelijk het knuffelhormoon oxytocine vrij in je lichaam. Dit hormoon activeert het parasympatisch zenuwstelsel, dat voor rust en kalmte zorgt. Het vermindert angst en stress (hormoon cortisol neemt af), het vermindert pijn (pijnstillende werking), het versterkt positieve gedachten, vermindert depressieve gevoelens en versterkt vertrouwen. De afname van stress zorgt voor een verbetering van het immuunsysteem.
Experiment
Het experiment dat Harry Harlow in 1958 uitvoerde met rhesusaapjes (the nature of love) toonde aan dat knuffelen door babyaapjes belangrijker werd gevonden dan eten. De nu controversiële studie onderzocht hoe aapjes zich bij sociale isolatie gedroegen in stress-situaties. Als ze een zogenaamde surrogaatmoeder in de buurt hadden, waar ze mee konden knuffelen, waren ze sneller getroost en minder gestresst. Bij het kiezen tussen een 'moeder' van draadstaal met een fles voedsel of een met een zachte 'vacht' zonder fles, verkozen de aapjes de knuffelbare surrogaatmoeder boven de metalen constructie met eten. Dit onderzoek is baanbrekend geweest in de psychologische wetenschappelijke kennis over hechting, en heeft onder andere geleid tot een nieuwe aanpak bij vroeggeboren kinderen (aanbeveling om te kangoeroeën met premature baby's en stimuleren van huid-op-huid contact).
Intermenselijk contact
Er bestaat overigens wel een cultureel verschil in hoeveel aanraking een mens wenselijk vindt: in bijvoorbeeld Engeland, de Scandinavische landen en Japan zijn mensen over het algemeen veel afstandelijker en minder aanrakerig dan in Mediterrane landen.
In principe is enige openbare afstandelijkheid best goed aan te wennen, zolang er maar voldoende fysiek contact en intimiteit is in de persoonlijke sfeer. Bovendien is, volgens hoogleraar psychologie Sander Koole aan de Vrije Universiteit, bij gebrek aan mens, huisdier of robotica uitgerust met knuffelfunctie, een fleecedekentje of een knuffelbeest een toegankelijk surrogaat. De groep die daar het meest baat bij heeft, zijn mensen die psychisch kwetsbaarder zijn. ‘Denk aan mensen met een laag zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen, onveilig gehechte mensen, mensen die meer tobben en sneller gestresst zijn. En dat zullen nu meer mensen zijn dan anders.’ In een interview met de Volkskrant wordt Sander Koole gevraagd of alleenwonenden of -staanden moeten beginnen aan een hond, een bed vol knuffels of een fleece-onesie. Enerzijds meent hij het serieus: die zaken kunnen in een behoefte voorzien, troostend en kalmerend werken. Maar nog belangrijker is de behoefte die erachter zit: intermenselijk contact en verbondenheid. En daar zijn andere manieren echt beter voor (deelnemen aan een online praat-, lees-, of dansgroep, lid worden van een sportclub en samen buiten sporten, koffie doen met je buren met stoelen op anderhalve meter afstand, etc). Bovendien zegt hij: ‘De dagen kennen minder variatie, we verlaten onze huizen minder, zien minder mensen, maken minder mee, in dat opzicht is er bijna sprake van een algehele sensorische deprivatie’.
Zelf doen
Voor degenen met huidhonger, wees gerust, want er zijn zeker dingen die je zelf kan doen waardoor je je beter gaat voelen. Dit ondanks het feit dat je jezelf eigenlijk niet kan knuffelen, net zomin als dat je jezelf kunt kietelen.
Naast het knuffelen van een knuffelbeest of een kussen met bijvoorbeeld een foto van je (gewenste) geliefde erop, kun je natuurlijk ook aanbieden om bij jou in de buurt af en toe een buurhond uit te laten en die dan knuffelen. Bovendien mogen binnenkort een aantal contactberoepen ook weer starten (bv. kapper, masseur), en kan je weer veilig op professionele manier aangeraakt worden.
Hieronder vijf tips om zelf mee aan de slag te gaan, juist ook in de natuur (behalve het douchen):
Hoofdmassage. Plaats je vingertoppen boven op je hoofd en maak met een zachte druk draaiende bewegingen in de richting van je oren en terug naar boven. Loop met je handen naar je achterhoofd, terug naar boven, naar je voorhoofd en weer terug. Herhaal dit een aantal keer per dag. (Uit het boek 'Huidhonger' van Bruno Müller-Oerlinghausen en Gabriele Mariell Kiebgis)
Watermassage. Ga uitgebreid douchen en masseer je huid met de douchestralen. Zeep jezelf met aandacht in, pak de douchekop van de houder af en spoel het schuim heel rustig en aandachtig van je af. Droog jezelf met een beetje ruwe handdoek af en zorg dat je huid goed gemasseerd wordt door de stof. Als je droog bent, smeer je je huid met een bodylotion of bodyolie in (die je lekker vindt ruiken).
Cocoonen. Hang een hangmat op tussen twee bomen (of in een standaard) en neem een zacht en warm dekentje mee als je er in klimt. Ga lekker liggen, met het dekentje over je heen en trek de hangmat dicht om je heen als een coconnetje. Wieg zachtjes heen en weer met je ogen dicht, of hang juist stil en kijk omhoog naar het zonlicht dat door de bladeren schijnt (komorebi). Gun jezelf minstens een kwartier om op te laden in deze fijne cocon. Voordat je opstaat blijf je eerst even vijf minuten met je voeten op de grond rechtop zitten.
Blote voeten tocht. Trek je schoenen en sokken uit. Voel met je blote voeten hoe verschillende ondergronden aanvoelen: gras, los zand, modder, stoepstenen, kiezels... En hoe voelt het in de schaduw, en hoe in de zon? Ga eens met blote voeten in het slootje, de beek of de zee staan, hoe voelt dat? Of als je dat te spannend vindt: neem eens een teiltje koud water mee je tuin in (of balkon) en ga daar in staan. Als je allerlei ondergronden hebt uitgeprobeerd, maak dan eens een ommetje op blote voeten (let wel op glas, andere scherpe dingen en hondenpoep). Sensorisch een gave ervaring!
Boomknuffelen. Ga de natuur in en zoek een boom uit die je aanspreekt. Loop er naar toe, raak de bast aan en bestudeer de details. Kijk omhoog, zie de vertakkingen en hoor het ruisen van de blaadjes in de wind. Kijk omlaag en voel de diepe worteling van de boom in de grond. Leun met je rug, je zij, voorhoofd of buik tegen de boom, met je ogen dicht of op kleine spleetjes. Net wat voor jou fijn voelt. Dat mag ook veranderen tijdens de knuffel. Sla je armen om de boom heen. Voel je gesteund door de kracht van de boom. Adem een aantal keer diep in en uit en stel je voor dat je zachter wordt van binnen, dat iets in jou liefdevol wordt aangeraakt door de boom. Neem de tijd. Blijf zo lang als voor jou comfortabel voelt tegen de boom aan staan, zitten of liggen. Als je klaar bent, doe je langzaam je ogen open en laat je de boom los. Bedank de boom voor de heerlijke knuffel en ga opgeladen weer naar huis.
En als uitsmijter deze video van Tom Rosenthal 'Hugging you', om je spiegelneuronen te activeren waardoor het een beetje voelt alsof je zelf ook geknuffeld wordt.